ျမန္မာစကား အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း-၂၇
ဆဲြေစ့၊ တိုင္ပတ္၊ ေျမာင္းထဲေရာက္
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၅ဝ ေက်ာ္ ၆ဝ ေလာက္ က ေခတ္စားေသာ သီခ်င္း တစ္ပုဒ္တြင္ ‘ဘာ ေသာ ညာေသာ ေဂၚသာေဂၚ’ ဆိုေသာ အပိုဒ္ကေလး တစ္ပိုဒ္ပါသည္။ ‘ေဂၚ’မွာ ‘ပိုး ပန္းသည္’ ဟု အဓိပၸာယ္ ရေသာ ဗန္းစကား ျဖစ္သည္။ ‘ေဂၚငနဲ’ ‘ေဂၚမစြံ လူပ်ဳိႀကီး’ စသည့္ အသံုးအႏႈန္း မ်ားလည္း ရွိတယ္။ ယခုအထိ သံုးေနဆဲ ဗန္းစကား တစ္လံုး ျဖစ္သည္။
‘ေဂၚ’ ကဲ့သုိ႔ပင္ တစ္လံုးတည္း ပါေသာ ဗန္းစကားေတြ အမ်ားအျပား သံုးေနၾကပါသည္။ ‘မင္းကို အဘိုးႀကီး ေကာ ေနတယ္’၊ ‘အဘြားႀကီး ကလည္း ကြိဳင္ ေနျပန္ ၿပီ’ ဆိုေသာ စကားမ်ားတြင္ ‘ေကာ’ႏွင့္ ‘ကြဳိင္’ မွာ ဆူပူ သည္။ ႀကိမ္းေမာင္းသည္ဟု အဓိပၸာယ္ရ ေသာ ဗန္းစကားမ်ား ျဖစ္သည္။ ‘အစီရင္ခံ စာ အခ်ိန္မီ မတင္ႏိုင္ရင္ ငါေတာ့ ကဲြၿပီ’ ဆိုေသာ စကားတြင္လည္း ‘ကဲြ’ မွာ ‘ဒုကၡေရာက္သည္’ ဟု အဓိပၸာယ္ ရပါသည္။ ဟိုဆရာႀကီးက ငါ့ကို လုပ္ ေနတယ္’ ဟုေျပာလွ်င္မူ’ အက်ပ္ အတည္း ျဖစ္ေအာင္ လုပ္သည္။ ‘ေနရထိုင္ရ ခက္ေအာင္ လုပ္သည္’ ဟု ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္သည္။ လူငယ္ ၂ ေယာက္ ရာမႏွင့္ သီတာ အေၾကာင္း ေျပာရာတြင္ ‘ရာမက သီတာ ကို ျမင္ျမင္ခ်င္း ေၾကြ သြားတယ္ ဆိုပဲ’ ဟု ေျပာသည္ကို ၾကားလိုက္ရသည္။ ‘ႏွစ္သက္ စဲြလမ္းသြားသည္’ဟု ဆိုလို ေၾကာင္း နားလည္ လိုက္ရပါသည္။ ‘ေကာင္ မေလးက က်ေတာ့ ျမင္ လိုက္တာနဲ႔ ခိုက္သြား တာေပါ့’ ဆိုေသာ စကားမွာလည္း ‘စိတ္ထဲမွာ ထိထိခိုက္ခိုက္ သေဘာက်သြားသည္’ ဟု ဆိုလို ျခင္းျဖစ္သည္။
‘ဒီကိစၥကို ေခါက္ထား လိုက္စမ္းပါ’ ဆိုေသာ ဗန္းစကား အသံုးမ်ဳိးၾကား ရသည္မွာ ၾကာပါၿပီ။ မလုပ္ဘဲ ေဘးဖယ္ထားသည့္ အဓိပၸာယ္ျဖစ္သည္။ ‘ဒီေကာင္ကို သူ႔အေပါင္း အသင္းေတြက ေခါက္ ထားတယ္’ ဆိုတာမ်ဳိး လည္း သံုးပါသည္။ ‘သူ႔ေကာင္မေလးက သူ႔ကို ေခါက္သြားတယ္’ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ‘စြန္႔သြားသည္’ ဟု ဆို လိုေၾကာင္း နားလည္ရပါသည္။
‘ဒီေကာင္ေတာ့ ေဂါက္ ေနၿပီ၊ ဒီ ေကာင္က ေဂါက္ပဲ’ ေဂါက္ေတာက္ေတာက္ နဲ႔’ဟု သံုးလွ်င္ စိတ္မမွန္၊ ပံုမွန္ မဟုတ္ဟုဆို လိုျခင္းျဖစ္သည္။ ယခင္က ‘ေငးတယ္၊ ငိုင္ တယ္၊ တငူငူ နဲ႔’ဟု သံုးရာမွ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ‘ေငါင္ ေနတယ္’ ဟူေသာ အသံုးမ်ဳိးလည္း ၾကားရသည္။ အာ႐ံု မစူးစိုက္ႏိုင္ဘဲ ေငးေငးငိုင္ငုိင္ ျဖစ္ေနသည့္ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သည္။ ‘မင္းကေတာ့ စံပဲ၊ ႐ံုးဆင္းခါ နီးက်မွ အလုပ္ ေတြက်ဳံး လုပ္ေနတယ္’ ဟုေငါ့ေတာ့ေတာ့ ေျပာေသာ စကားမ်ဳိးတြင္ ‘စံ’ မွာ စံနမူနာယူ စရာ ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ ျဖင့္ ခ်ီးက်ဴးျခင္း မဟုတ္ဘဲ၊ အမ်ားႏွင့္ မတူ ေျပာစမွတ္ ျဖစ္စရာမ်ဳိး လုပ္သူ အျဖစ္ ေငါ့ေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္က အလြန္အသံုး တြင္ခဲ့သည္။
‘အေဖက ငါ့ကို ‘မၾကည္’ ရတဲ့ အထဲမွာ မင္းကဝင္ၿပီး ေထာင္ ေနျပန္ၿပီ’ ဆိုေသာ စကားတြင္ ‘မၾကည္’မွာ ‘သေဘာမက်’ ဟုဆိုလိုၿပီး၊ ‘ေထာင္’မွာ အတို႔အေထာင္ လုပ္သည္။ အဆင္မေျပ ေအာင္၊ ဒုကၡေရာက္ေအာင္ လုပ္သည္ဟုဆို လိုပါသည္။ မင္းဆရာက မင္းကိုၾကည္ပါတယ္’ ဟုေျပာလွ်င္မူ’ သေဘာက်သည္၊ ၾကည္ၾကည္ လင္လင္ ရွိသည္’ ဟု ဆိုလိုပါသည္။ ‘ဒီျပႆနာ မရွင္းႏုိင္ရင္ ဌာနမွဴးက ငါ့ကို ေထာင္း လိမ့္ မယ္’ဟုေျပာလွ်င္ အေရးယူသည္၊ အျပစ္ေပး သည္ဟု ဆိုလိုေၾကာင္း နားလည္ရပါသည္။
‘ဒီ အဆိုေတာ္က တစ္ေခြတည္းနဲ႔ ေပါက္သြားတယ္’ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ‘ေအာင္ျမင္ သြားသည္’ ဟုဆိုလိုပါသည္။ စိတ္မမွန္ျဖစ္ လွ်င္ ‘ဒီလူေတာ့ ေပါက္သြားၿပီ’၊ ‘ဒီေကာင္ က ငေပါက္ပဲ’ဟု သံုးသည္။ တစ္ဖက္လူက် ေလာက္ေအာင္ အေျပာေကာင္းလွ်င္ ‘ဒီ ေကာင္မေလးေတာ့ ပြား ေနၿပီ၊ ေတာ္ေတာ္ အပြား ေကာင္းတယ္’ ဟု သံုးေလ့ ရွိပါသည္။
‘မိုက္တယ္’ ဆိုေသာစကားကို ‘သေဘာ က်စရာ ေကာင္းသည္ ဆိုေသာ အဓိပၸာယ္ျဖင့္ သံုးသည္မွာ ေတာ္ေတာ္ ၾကာသြားပါၿပီ။ ဝတ္ပံု ဆင္ပံု ေခတ္ေရွ႕ေျပးေနသူကုိ ‘သူဝတ္ထားတာ သိပ္မိုက္တာပဲ၊ အျပတ္မိုက္တယ္’ စသည္ျဖင့္ ေဖာ္ၫႊန္းေလ့ ရွိပါသည္။ ‘အရမ္း ႀကိဳက္၊ အရမ္းမိုက္၊ အရမ္းခိုက္’ ဆိုတာမ်ဳိး ကာရန္ယူ၍ ပင္ သံုး ပါေသးသည္။
‘ဒီသင္တန္းမွာ ဆရာေတြက ေတာ္ ေတာ္ ေမာင္း တယ္’ဟု သံုးတတ္ပါသည္။ ဖိဖိ စီးစီး ေလ့က်င့္ေပးသည္၊ သင္ၾကားေပးသည္’ ဟု ဆိုလိုပါသည္။ ‘ဘတ္တယ္’ ဆိုေသာ စကားကေတာ့ ‘ခိုးဝွက္ထားသည္၊ တိတ္တိတ္ ယူထားသည္’ ဟုအဓိပၸာယ္ ရသည္။ အပိုေၾကး ရတာ အိမ္ကို ျပန္မေပးဘဲ ဘတ္ထားတယ္’ ဆိုတာ မ်ဳိးသံုးသည္။ မိန္းမ မသိေအာင္ တိတ္တိတ္ ဖယ္ထားသည့္ေငြကို ‘ဘတ္ေငြ‘ ဟုေခၚသည္ မဟုတ္ပါလား။
‘ရစ္တယ္’ ဆိုေသာ စကားလည္း ေတာ္ ေတာ္ အသံုးတြင္သည္။ ကိစၥတစ္ခုခုကို ျမန္ ျမန္ျဖတ္မေပးဘဲ အခ်ိန္ဆဲြၿပီး အက်ယ္ခ်ဲ႕ေန လွ်င္ ‘သိပ္ရစ္တာပဲ၊ အရစ္ရွည္တယ္’ စသည္ ျဖင့္ သံုးေလ့ ရွိသည္။ စစ္သူႀကီး မဟာဗႏၶဳလ၏ နာမည္မွာ ‘ေမာင္ရစ္’ ျဖစ္သည့္ အတြက္ ထုိနာမည္ႏွင့္ ဆက္စပ္ၿပီး ‘ေမာင္ရစ္ပဲ၊ ငရစ္ ပဲ၊ မဟာဗႏၶဳလ ပဲ’ စသည္ျဖင့္လည္း သံုးပ သည္။
ေခါင္းပံုျဖတ္ အျမတ္ထုတ္သည္ ကို ‘လွီး တယ္”ရိတ္တယ္’ ဟုသံုးပါသည္။ ‘ခုတ္မယ္ ထစ္မယ္ ပါးပါးလွီးမယ္’ဆိုေသာ စကား တစ္ခ်ိန္က အသံုးမ်ား ပါသည္။ ‘ကား အေရာင္း အဝယ္မွာ ပဲြစားက ေတာ္ေတာ္ ရိတ္ လိုက္တယ္’ ဆိုတာမ်ဳိး သံုးေလ့ရွိပါသည္။
‘ဒီေကာင္ကို ၾကည့္လို႔ မရဘူး၊ ဆဲြေစ့ ပစ္လိုက္မယ္’ဟု ေျပာလွ်င္ အၾကမ္းပတမ္း ထုိးေတာ့ ႀကိတ္ေတာ့မည့္ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သည္။ အေျခအေန ပိုဆိုးသြားေအာင္ အတြန္း အတိုက္ လုပ္လွ်င္ေတာ့ ‘အခြၽန္နဲ႔မေနတယ္’ ‘ခြၽန္တြန္း လုပ္တယ္’ဟုသံုးပါသည္။
ပိုက္ဆံ မရွိသူ၊ ပိုက္ဆံျပတ္ေနသူကုိ ‘ဘုိင္ေကာင္’ ဟု တစ္ခ်ိန္က တြင္တြင္က်ယ္ က်ယ္သံုးသည္။ ‘ဘိုင္က်တယ္‘ ‘ဘုိင္က်င့္ ဘိုင္ႀကံႀကံတယ္၊ ဘိုင္ပြတ္ ပြတ္တယ္’ စသည္ ျဖင့္ သံုးပါသည္။ ထို အမူအက်င့္မ်ဳိးကို ‘ခြက္ က်တယ္’ဟု ယခု သံုးေလ့ ရွိပါသည္။ ဒီေကာင္ကေတာ့ တစ္လံုးခ်ဳိင့္ပဲ’ ဟု ေျပာေသာ စကားကို ၾကားခါစက နားမ လည္ ၍ အဓိပၸာယ္ ေမးၾကည့္ေတာ့မွ သေဘာေပါက္သြားသည္။ ‘အဆင့္ မရွိ ဘူးလို႔ေျပာတာ’တဲ့။
လည္ပတ္လြန္းသူ၊ လူလည္က်သူကို ‘ဖ်ံ ပဲ၊ ဖ်ံက်တယ္’ဟု သံုးသည္မွာ ေတာ္ေတာ္ ၾကာသြားပါၿပီီ။ ‘႐ိုက္စားလုပ္တယ္‘ ဆိုသည့္ စကားမွာလည္း လိမ္ညာ စားသည္ ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္ပါသည္။
ပိုက္ဆံ ေငြေၾကးကို ေရ ေဟုေခၚၿပီး ‘ေရ ေပးရင္ရတယ္၊ ေရလွ်ံ ေနတယ္’ စသည္ျဖင့္ သံုးပါသည္။ အလုပ္ မၿပီးေျမာက္ဘဲ တစ္လည္ လည္ ျဖစ္ေနသည္ကို ‘ရြာလည္ ေနတယ္၊ တုိင္ပတ္ ေနတယ္’ ဟုသံုးပါသည္။ ေငြလို ေနသည့္ အတြက္ မေရာင္းမျဖစ္ေရာင္း ရမည့္ အေျခအေနကို ‘ဗိုက္နာ ေနတယ္’ဟု သံုးေလ့ရွိ သည္။’ ဗိုက္နာေနလို႔ ျမန္ျမန္ထုတ္ေရာင္း လိုက္တာ’ဆိုေသာ အသံုးမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ရင္ထဲ ထိထိခိုက္ခိုက္ ျဖစ္သြားသည္ ကိုေတာ့ ‘ဟက္ထိတယ္’တဲ့။ အဂၤလိပ္ Heart ကိုတဲြသံုး ျခင္းျဖစ္သည္။ အသံုးမက် အရာမဝင္သည့္ အေျခအေန ဆိုလွ်င္ေတာ့ ေျမာင္းထဲ ေရာက္ ေနၿပီ’ ဟု သံုးပါသည္။
ေခတ္ကာလ အေလွ်ာက္ေျပာဆိုသံုး ႏႈန္းေနေသာ ဗန္းစကား မ်ားကို စူးစမ္းၾကည့္ ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အမ်ားအျပား က်န္ပါ လိမ့္ဦးမည္။ ထုိဗန္းစကား မ်ားေပၚေပါက္ လာ သည့္ အရင္းအျမစ္ ကို ေဖာ္၍ ရတာလည္း ရွိသည္။ မရတာလည္း ရွိသည္။ အသုိက္အဝန္း တစ္ခုခုက ေျပာရင္းဆိုရင္း အသံုးတြင္လာ ျခင္းျဖစ္သည္။ တူညီေသာ အခ်က္မွာ ဗန္းစကား မ်ားတြင္ ရႊင္ျမဴး သြက္လက္ေသာ အေငြ႕အသက္ ထင္ဟပ္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ေျပာဆိုသံုးႏႈန္းေသာ စကားမ်ား ျဖစ္သည္။ ဗန္းစကား တစ္လံုး အသစ္ေပၚ လာေသာအခါ အဓိပၸာယ္တူ ဗန္းစကားတစ္လံုး ေမွးမိန္ သြားတာမ်ဳိးလည္း ရွိသည္။ အသံုးမတြင္ေတာ့ဘဲ ေမ့ေမ့ေပ်ာက္ေပ်ာက္ ျဖစ္ သြားရတာ မ်ဳိးလည္း ရွိသည္။ သံုးရင္း သံုးရင္း အသံုးတြင္ က်ယ္လာၿပီး အမ်ားက လက္ခံ သံုးစဲြလွ်င္ေတာ့ ထုိ ဗန္းစကားမ်ားသည္ ဘာ သာစကားထဲမွာ ေန႔စဥ္သံုး စကား တစ္လံုး အျဖစ္ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ရပ္တည္ေန မည္ျဖစ္ပါသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ၅ဝ ေက်ာ္ ၆ဝ ေလာက္ က ေခတ္စားေသာ သီခ်င္း တစ္ပုဒ္တြင္ ‘ဘာ ေသာ ညာေသာ ေဂၚသာေဂၚ’ ဆိုေသာ အပိုဒ္ကေလး တစ္ပိုဒ္ပါသည္။ ‘ေဂၚ’မွာ ‘ပိုး ပန္းသည္’ ဟု အဓိပၸာယ္ ရေသာ ဗန္းစကား ျဖစ္သည္။ ‘ေဂၚငနဲ’ ‘ေဂၚမစြံ လူပ်ဳိႀကီး’ စသည့္ အသံုးအႏႈန္း မ်ားလည္း ရွိတယ္။ ယခုအထိ သံုးေနဆဲ ဗန္းစကား တစ္လံုး ျဖစ္သည္။
‘ေဂၚ’ ကဲ့သုိ႔ပင္ တစ္လံုးတည္း ပါေသာ ဗန္းစကားေတြ အမ်ားအျပား သံုးေနၾကပါသည္။ ‘မင္းကို အဘိုးႀကီး ေကာ ေနတယ္’၊ ‘အဘြားႀကီး ကလည္း ကြိဳင္ ေနျပန္ ၿပီ’ ဆိုေသာ စကားမ်ားတြင္ ‘ေကာ’ႏွင့္ ‘ကြဳိင္’ မွာ ဆူပူ သည္။ ႀကိမ္းေမာင္းသည္ဟု အဓိပၸာယ္ရ ေသာ ဗန္းစကားမ်ား ျဖစ္သည္။ ‘အစီရင္ခံ စာ အခ်ိန္မီ မတင္ႏိုင္ရင္ ငါေတာ့ ကဲြၿပီ’ ဆိုေသာ စကားတြင္လည္း ‘ကဲြ’ မွာ ‘ဒုကၡေရာက္သည္’ ဟု အဓိပၸာယ္ ရပါသည္။ ဟိုဆရာႀကီးက ငါ့ကို လုပ္ ေနတယ္’ ဟုေျပာလွ်င္မူ’ အက်ပ္ အတည္း ျဖစ္ေအာင္ လုပ္သည္။ ‘ေနရထိုင္ရ ခက္ေအာင္ လုပ္သည္’ ဟု ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္သည္။ လူငယ္ ၂ ေယာက္ ရာမႏွင့္ သီတာ အေၾကာင္း ေျပာရာတြင္ ‘ရာမက သီတာ ကို ျမင္ျမင္ခ်င္း ေၾကြ သြားတယ္ ဆိုပဲ’ ဟု ေျပာသည္ကို ၾကားလိုက္ရသည္။ ‘ႏွစ္သက္ စဲြလမ္းသြားသည္’ဟု ဆိုလို ေၾကာင္း နားလည္ လိုက္ရပါသည္။ ‘ေကာင္ မေလးက က်ေတာ့ ျမင္ လိုက္တာနဲ႔ ခိုက္သြား တာေပါ့’ ဆိုေသာ စကားမွာလည္း ‘စိတ္ထဲမွာ ထိထိခိုက္ခိုက္ သေဘာက်သြားသည္’ ဟု ဆိုလို ျခင္းျဖစ္သည္။
‘ဒီကိစၥကို ေခါက္ထား လိုက္စမ္းပါ’ ဆိုေသာ ဗန္းစကား အသံုးမ်ဳိးၾကား ရသည္မွာ ၾကာပါၿပီ။ မလုပ္ဘဲ ေဘးဖယ္ထားသည့္ အဓိပၸာယ္ျဖစ္သည္။ ‘ဒီေကာင္ကို သူ႔အေပါင္း အသင္းေတြက ေခါက္ ထားတယ္’ ဆိုတာမ်ဳိး လည္း သံုးပါသည္။ ‘သူ႔ေကာင္မေလးက သူ႔ကို ေခါက္သြားတယ္’ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ‘စြန္႔သြားသည္’ ဟု ဆို လိုေၾကာင္း နားလည္ရပါသည္။
‘ဒီေကာင္ေတာ့ ေဂါက္ ေနၿပီ၊ ဒီ ေကာင္က ေဂါက္ပဲ’ ေဂါက္ေတာက္ေတာက္ နဲ႔’ဟု သံုးလွ်င္ စိတ္မမွန္၊ ပံုမွန္ မဟုတ္ဟုဆို လိုျခင္းျဖစ္သည္။ ယခင္က ‘ေငးတယ္၊ ငိုင္ တယ္၊ တငူငူ နဲ႔’ဟု သံုးရာမွ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ‘ေငါင္ ေနတယ္’ ဟူေသာ အသံုးမ်ဳိးလည္း ၾကားရသည္။ အာ႐ံု မစူးစိုက္ႏိုင္ဘဲ ေငးေငးငိုင္ငုိင္ ျဖစ္ေနသည့္ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သည္။ ‘မင္းကေတာ့ စံပဲ၊ ႐ံုးဆင္းခါ နီးက်မွ အလုပ္ ေတြက်ဳံး လုပ္ေနတယ္’ ဟုေငါ့ေတာ့ေတာ့ ေျပာေသာ စကားမ်ဳိးတြင္ ‘စံ’ မွာ စံနမူနာယူ စရာ ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ ျဖင့္ ခ်ီးက်ဴးျခင္း မဟုတ္ဘဲ၊ အမ်ားႏွင့္ မတူ ေျပာစမွတ္ ျဖစ္စရာမ်ဳိး လုပ္သူ အျဖစ္ ေငါ့ေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္က အလြန္အသံုး တြင္ခဲ့သည္။
‘အေဖက ငါ့ကို ‘မၾကည္’ ရတဲ့ အထဲမွာ မင္းကဝင္ၿပီး ေထာင္ ေနျပန္ၿပီ’ ဆိုေသာ စကားတြင္ ‘မၾကည္’မွာ ‘သေဘာမက်’ ဟုဆိုလိုၿပီး၊ ‘ေထာင္’မွာ အတို႔အေထာင္ လုပ္သည္။ အဆင္မေျပ ေအာင္၊ ဒုကၡေရာက္ေအာင္ လုပ္သည္ဟုဆို လိုပါသည္။ မင္းဆရာက မင္းကိုၾကည္ပါတယ္’ ဟုေျပာလွ်င္မူ’ သေဘာက်သည္၊ ၾကည္ၾကည္ လင္လင္ ရွိသည္’ ဟု ဆိုလိုပါသည္။ ‘ဒီျပႆနာ မရွင္းႏုိင္ရင္ ဌာနမွဴးက ငါ့ကို ေထာင္း လိမ့္ မယ္’ဟုေျပာလွ်င္ အေရးယူသည္၊ အျပစ္ေပး သည္ဟု ဆိုလိုေၾကာင္း နားလည္ရပါသည္။
‘ဒီ အဆိုေတာ္က တစ္ေခြတည္းနဲ႔ ေပါက္သြားတယ္’ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ‘ေအာင္ျမင္ သြားသည္’ ဟုဆိုလိုပါသည္။ စိတ္မမွန္ျဖစ္ လွ်င္ ‘ဒီလူေတာ့ ေပါက္သြားၿပီ’၊ ‘ဒီေကာင္ က ငေပါက္ပဲ’ဟု သံုးသည္။ တစ္ဖက္လူက် ေလာက္ေအာင္ အေျပာေကာင္းလွ်င္ ‘ဒီ ေကာင္မေလးေတာ့ ပြား ေနၿပီ၊ ေတာ္ေတာ္ အပြား ေကာင္းတယ္’ ဟု သံုးေလ့ ရွိပါသည္။
‘မိုက္တယ္’ ဆိုေသာစကားကို ‘သေဘာ က်စရာ ေကာင္းသည္ ဆိုေသာ အဓိပၸာယ္ျဖင့္ သံုးသည္မွာ ေတာ္ေတာ္ ၾကာသြားပါၿပီ။ ဝတ္ပံု ဆင္ပံု ေခတ္ေရွ႕ေျပးေနသူကုိ ‘သူဝတ္ထားတာ သိပ္မိုက္တာပဲ၊ အျပတ္မိုက္တယ္’ စသည္ျဖင့္ ေဖာ္ၫႊန္းေလ့ ရွိပါသည္။ ‘အရမ္း ႀကိဳက္၊ အရမ္းမိုက္၊ အရမ္းခိုက္’ ဆိုတာမ်ဳိး ကာရန္ယူ၍ ပင္ သံုး ပါေသးသည္။
‘ဒီသင္တန္းမွာ ဆရာေတြက ေတာ္ ေတာ္ ေမာင္း တယ္’ဟု သံုးတတ္ပါသည္။ ဖိဖိ စီးစီး ေလ့က်င့္ေပးသည္၊ သင္ၾကားေပးသည္’ ဟု ဆိုလိုပါသည္။ ‘ဘတ္တယ္’ ဆိုေသာ စကားကေတာ့ ‘ခိုးဝွက္ထားသည္၊ တိတ္တိတ္ ယူထားသည္’ ဟုအဓိပၸာယ္ ရသည္။ အပိုေၾကး ရတာ အိမ္ကို ျပန္မေပးဘဲ ဘတ္ထားတယ္’ ဆိုတာ မ်ဳိးသံုးသည္။ မိန္းမ မသိေအာင္ တိတ္တိတ္ ဖယ္ထားသည့္ေငြကို ‘ဘတ္ေငြ‘ ဟုေခၚသည္ မဟုတ္ပါလား။
‘ရစ္တယ္’ ဆိုေသာ စကားလည္း ေတာ္ ေတာ္ အသံုးတြင္သည္။ ကိစၥတစ္ခုခုကို ျမန္ ျမန္ျဖတ္မေပးဘဲ အခ်ိန္ဆဲြၿပီး အက်ယ္ခ်ဲ႕ေန လွ်င္ ‘သိပ္ရစ္တာပဲ၊ အရစ္ရွည္တယ္’ စသည္ ျဖင့္ သံုးေလ့ ရွိသည္။ စစ္သူႀကီး မဟာဗႏၶဳလ၏ နာမည္မွာ ‘ေမာင္ရစ္’ ျဖစ္သည့္ အတြက္ ထုိနာမည္ႏွင့္ ဆက္စပ္ၿပီး ‘ေမာင္ရစ္ပဲ၊ ငရစ္ ပဲ၊ မဟာဗႏၶဳလ ပဲ’ စသည္ျဖင့္လည္း သံုးပ သည္။
ေခါင္းပံုျဖတ္ အျမတ္ထုတ္သည္ ကို ‘လွီး တယ္”ရိတ္တယ္’ ဟုသံုးပါသည္။ ‘ခုတ္မယ္ ထစ္မယ္ ပါးပါးလွီးမယ္’ဆိုေသာ စကား တစ္ခ်ိန္က အသံုးမ်ား ပါသည္။ ‘ကား အေရာင္း အဝယ္မွာ ပဲြစားက ေတာ္ေတာ္ ရိတ္ လိုက္တယ္’ ဆိုတာမ်ဳိး သံုးေလ့ရွိပါသည္။
‘ဒီေကာင္ကို ၾကည့္လို႔ မရဘူး၊ ဆဲြေစ့ ပစ္လိုက္မယ္’ဟု ေျပာလွ်င္ အၾကမ္းပတမ္း ထုိးေတာ့ ႀကိတ္ေတာ့မည့္ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္သည္။ အေျခအေန ပိုဆိုးသြားေအာင္ အတြန္း အတိုက္ လုပ္လွ်င္ေတာ့ ‘အခြၽန္နဲ႔မေနတယ္’ ‘ခြၽန္တြန္း လုပ္တယ္’ဟုသံုးပါသည္။
ပိုက္ဆံ မရွိသူ၊ ပိုက္ဆံျပတ္ေနသူကုိ ‘ဘုိင္ေကာင္’ ဟု တစ္ခ်ိန္က တြင္တြင္က်ယ္ က်ယ္သံုးသည္။ ‘ဘိုင္က်တယ္‘ ‘ဘုိင္က်င့္ ဘိုင္ႀကံႀကံတယ္၊ ဘိုင္ပြတ္ ပြတ္တယ္’ စသည္ ျဖင့္ သံုးပါသည္။ ထို အမူအက်င့္မ်ဳိးကို ‘ခြက္ က်တယ္’ဟု ယခု သံုးေလ့ ရွိပါသည္။ ဒီေကာင္ကေတာ့ တစ္လံုးခ်ဳိင့္ပဲ’ ဟု ေျပာေသာ စကားကို ၾကားခါစက နားမ လည္ ၍ အဓိပၸာယ္ ေမးၾကည့္ေတာ့မွ သေဘာေပါက္သြားသည္။ ‘အဆင့္ မရွိ ဘူးလို႔ေျပာတာ’တဲ့။
လည္ပတ္လြန္းသူ၊ လူလည္က်သူကို ‘ဖ်ံ ပဲ၊ ဖ်ံက်တယ္’ဟု သံုးသည္မွာ ေတာ္ေတာ္ ၾကာသြားပါၿပီီ။ ‘႐ိုက္စားလုပ္တယ္‘ ဆိုသည့္ စကားမွာလည္း လိမ္ညာ စားသည္ ဟူေသာ အဓိပၸာယ္ ျဖစ္ပါသည္။
ပိုက္ဆံ ေငြေၾကးကို ေရ ေဟုေခၚၿပီး ‘ေရ ေပးရင္ရတယ္၊ ေရလွ်ံ ေနတယ္’ စသည္ျဖင့္ သံုးပါသည္။ အလုပ္ မၿပီးေျမာက္ဘဲ တစ္လည္ လည္ ျဖစ္ေနသည္ကို ‘ရြာလည္ ေနတယ္၊ တုိင္ပတ္ ေနတယ္’ ဟုသံုးပါသည္။ ေငြလို ေနသည့္ အတြက္ မေရာင္းမျဖစ္ေရာင္း ရမည့္ အေျခအေနကို ‘ဗိုက္နာ ေနတယ္’ဟု သံုးေလ့ရွိ သည္။’ ဗိုက္နာေနလို႔ ျမန္ျမန္ထုတ္ေရာင္း လိုက္တာ’ဆိုေသာ အသံုးမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ရင္ထဲ ထိထိခိုက္ခိုက္ ျဖစ္သြားသည္ ကိုေတာ့ ‘ဟက္ထိတယ္’တဲ့။ အဂၤလိပ္ Heart ကိုတဲြသံုး ျခင္းျဖစ္သည္။ အသံုးမက် အရာမဝင္သည့္ အေျခအေန ဆိုလွ်င္ေတာ့ ေျမာင္းထဲ ေရာက္ ေနၿပီ’ ဟု သံုးပါသည္။
ေခတ္ကာလ အေလွ်ာက္ေျပာဆိုသံုး ႏႈန္းေနေသာ ဗန္းစကား မ်ားကို စူးစမ္းၾကည့္ ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အမ်ားအျပား က်န္ပါ လိမ့္ဦးမည္။ ထုိဗန္းစကား မ်ားေပၚေပါက္ လာ သည့္ အရင္းအျမစ္ ကို ေဖာ္၍ ရတာလည္း ရွိသည္။ မရတာလည္း ရွိသည္။ အသုိက္အဝန္း တစ္ခုခုက ေျပာရင္းဆိုရင္း အသံုးတြင္လာ ျခင္းျဖစ္သည္။ တူညီေသာ အခ်က္မွာ ဗန္းစကား မ်ားတြင္ ရႊင္ျမဴး သြက္လက္ေသာ အေငြ႕အသက္ ထင္ဟပ္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ေျပာဆိုသံုးႏႈန္းေသာ စကားမ်ား ျဖစ္သည္။ ဗန္းစကား တစ္လံုး အသစ္ေပၚ လာေသာအခါ အဓိပၸာယ္တူ ဗန္းစကားတစ္လံုး ေမွးမိန္ သြားတာမ်ဳိးလည္း ရွိသည္။ အသံုးမတြင္ေတာ့ဘဲ ေမ့ေမ့ေပ်ာက္ေပ်ာက္ ျဖစ္ သြားရတာ မ်ဳိးလည္း ရွိသည္။ သံုးရင္း သံုးရင္း အသံုးတြင္ က်ယ္လာၿပီး အမ်ားက လက္ခံ သံုးစဲြလွ်င္ေတာ့ ထုိ ဗန္းစကားမ်ားသည္ ဘာ သာစကားထဲမွာ ေန႔စဥ္သံုး စကား တစ္လံုး အျဖစ္ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ရပ္တည္ေန မည္ျဖစ္ပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)
No comments:
Post a Comment